چند قدم تا مدرسه

دکتر مبین صالحی؛ روان‌شناس
(خانه خوبان، شماره 102)

تغییر همواره با استرس همراه است. حتی شروع یک فعالیت مثبت (مانند آماده شدن برای مسافرت) استرس خود را دارد. برای کاهش استرس لازم است راهکارهایي پیش‌گیرانه استفاده شود؛ برای نمونه، هر چند ازدواج اتفاقی شیرین برای همه ماست، اما تصمیم‌گیری برای آن دشوار است. مشاوره پیش از ازدواج، کار را آسان‌تر می‌کند. دانش‌جوهای تازه‌وارد نیز در روز اول ورود به دانشگاه، ابهام‌ها و تردیدهایی دارند. صحبت کردن با دانش‌جوهای سابق، کمک‌کننده است. ورود به فضای مدرسه نیز، خالی از استرس نیست.

کودک شما بیش از سه ماه از مدرسه دور بوده، سه ماه بازی و تفریح، سه ماه جدا شدن از نوشتن و خواندن و سه ماه تغییر برنامه زندگی (مانند زمان خواب و بیداری). هرچندکه اغلب کودکان مشتاق‌اند دوباره مدرسه شروع شود و با هم‌کلاسی‌ها دیدار کنند، اما این علاقه در نهایت در دو یا سه روز ابتدایی، اثرش کاهش می‌یابد و کودک با واقعیتی جدید روبه‌رو می‌شود: شب زود خوابیدن، صبح زود بیدار شدن، آماده کردن برنامه درسی آن روز، نوشتن تکالیف و ... .

خوشبختانه بیش‌تر کودکان خیلی زود خود را با شرایط جدید وفق می‌دهند. روان‌شناسان به این ویژگی تاب‌آوری می‌گویند. تاب‌آوری، عبارت است از توانایی شخص برای بهبود و اغلب نیرومندتر شدن پس از برخی رویدادهای مهم زندگی. کودکان تاب‌آور خیلی زود با شرایط جدید مدرسه کنار می‌آیند؛ اما کودکان دیگر به کمک نیاز دارند. در ادامه، راه‌کارهایی برای افزایش توانایی سازگاری با این شرایط مطرح می‌شود:

أ. به‌تدریج برنامه فعالیت‌های روزانه کودک را به ایام مدرسه نزدیک کنید. زمان خواب و بیداری و زمان تغذیه از مهم‌ترین موضوعات است. بدن انسان برای تطبیق با شرایط جدید نه‌تنها زمان قابل توجهی می‌خواهد، بلکه دچار استرس نیز می‌شود؛ برای نمونه، اگر کودکتان باید ساعت 10 بخوابد و فعلاً 12 می‌خوابد، هفته‌ای نیم ساعت زمان خواب را جلو بکشید. رمز موفقیت در این‌جا، برنامه‌ریزی دقیق و قاطعیت والدین در اجرای برنامه‌هاست. از نیم ساعت مانده به زمان خواب، هر کاری جز آمادگی برای خوابیدن ممنوع است. در این نیم ساعت، مسواک زدن، نوشیدن آب، دست‌شویی رفتن، آماده کردن مواد درسی فردا و آماده کردن رخت‌خواب انجام می‌شود و تماشای تلویزیون، بازی کردن و خوراکی خوردن ترک می‌شود.

ب. انجام دادن فعالیت‌های درسی (مانند روخوانی، نوشتن و محاسبه) باعث آمادگی بیش‌تر کودک می‌شود. به‌هیچ‌روي مطالب مقطع تحصیلی بالاتر را کار نکنید. مرور مطالب آموخته‌شده سابق کافی است. برای موفقیت در این توصیه، روزانه زماني اندک اما مشخص را برای این کار اختصاص دهید. آن‌چه مهم است، تداوم این فعالیت است. درباره زمان شروع و طول مدت تمرین با کودک به توافق برسید.

ج. پيش از آغاز سال تحصیلی، درباره انتظارات خود با کودک گفت‌وگو کنید. تعویض فرم مدرسه بي‌درنگ پس از ورود به منزل و مرتب کردن آن و تنظیم کردن زمانی برای انجام دادن تکالیف مدرسه، از موارد مهمی است که نباید تا زمان ورود به مدرسه تأخیر بیفتد. این توصیه به آمادگی ذهنی و درنتیجه پذیرش آسان‌تر انتظارات والدین کمک می‌کند. بهتر است قوانین را به همراه کودک بنویسید و در جای مناسب نصب کنید؛ برای نمونه، محل مناسب برای قانون تعویض فرم مدرسه، دیواری نزدیک به در ورودی خانه است.

د. برای خرید لوازم مدرسه با کودک مشورت کنید. وقتی کودک در خرید لوازم مورد نیاز مدرسه مشارکت کند و خودش نیز نظر دهد، علاقه بیش‌تری برای استفاده از آن‌ها خواهد داشت. هم‌چنین کودک برای مدرسه رفتن مشتاق‌تر خواهد بود. با کودک به فروشگاه بروید و از هر قلم کالا، بین سه تا پنج نوع را درخواست کنید؛ برای نمونه، از فروشنده بخواهید سه جامدادی با طرح‌ها و رنگ‌های گوناگون، البته با شرایط مورد نظر خودتان در اختیارتان بگذارد. سپس از فرزندتان بخواهید هر کدام را دوست داشت انتخاب کند. با این کار هم به نیاز خودمختاری کودکتان احترام گذاشته‌اید و هم کودک چیزی را انتخاب کرده که شما صلاح می‌دانید.