اختلالات سایکوتیک

اختلالات سايكوتيك گروهي از اختلالات رواني شديد هستند كه طي آن بيمار با واقعيت قطع رابطه كرده است. در طول دوره سايكوتيك، اغلب بيماران توهم و هذيان را تجربه مي كنند. توهم ادراك غلطي است كه هيچ پايه اي در واقعيت ندارد. توهم مي تواند بصورت ديداري، شنيداري، بويايي و لمسي باشد. هذيان نيز فكر غلطي است كه با واقعيت هاي موجود تطابق ندارد. بيمار چنين افكاري را حتي با بودن شواهد مسلم عليه آن، در ذهن خود حفظ مي كند و ديگران آن را قبول ندارند. عمده ترين اختلال سايكوتيك، اسكيزوفرني (روان گسيختگي) است. ساير اختلالات عبارت اند از: اسكيزوفرني فرم، اسكيزوافكتيو، هذياني، سايكوتيك گذرا، سايكوتيك مشترك و سايكوزهاي پس از زايمان. 

اسكيزوفرني (روان گسيختگي)

اسكيزوفرني بيماري است كه حدود يك درصد جمعيت انساني به آن مبتلا هستند. معمولاً قبل از 25 سالگي شروع مي شود. تا آخر عمر باقي مي ماند و افراد هيچ طبقه اجتماعي از ابتلاي به آن مصون نيستند. كم توجهي و انزواي اجتماعي كه به دليل ناآگاهي عمومي نسبت به اين اختلال گريبانگير مبتلايان سكيزوفرني مي شود، بيماران و خانواده هايشان را آزار مي دهد.
اسكيزوفرني اختلالي است كه حداقل 6 ماه طول مي كشد. در اين دوره به مدت دست كم يك ماه حداقل دو مورد از علايم مرحله فعال وجود دارند.
علايم مرحله فعال عبارتند از:
1- هذيان
2- توهم
3- تكلم نابسامان (مانند از خط خارج شدن هاي مكرر يا بي ربط گويي)
4- رفتاري به وضوح نابسامان
5- علايم منفي (مانند عدم نوسان حالت عاطفي يا بي ارادگي).
در اين بيماري از زمان شروع تا مدت قابل توجهي حداقل يكي از حوزه هاي كاركرد بيمار مانند شغل، روابط بين فردي يا مراقبت از خود، به نحو چشمگيري به سطح پايين تري نسبت به زمان قبل از شروع بيماري مي رسد.
اسكيزوفرني براساس تظاهرات باليني شامل چند نوع فرعي مي باشد:
1- نوع پارانوييد: اشتغال خاطر به يك يا چند هذيان يا داشتن توهم هاي مكرر شنوايي، مشخصه هاي نوع پارانوييد يا بدگمان هستند.
2- نوع نابسامان Disorganized: سابقاً با نام هبفرني شناخته مي شد. مشخصه هاي آن، واپس روي آشكار به رفتارهاي بدوي، مهارگسيخته و سازمان نيافته مانند تكلم نابسامان و رفتار نابسامان مي باشد.
3- نوع كاتاتونيك: در اين بيماران آشفتگي واضح در كاركرد حركتي وجود دارد كه حداقل با دو مورد زير مشخص مي شود؛ مانند بهت (استوپور)، منفي كاري (مقاومت واقعاً بدون انگيزه دربرابر هر دستوري)، كاتالپسي، برآشفتگي، اتخاذ وضعيت هاي خاص بدني، حركات قالبي (استرئوتيپي)، حركات ادايي (Mannerism)، سكوت (موتيسم)، اكولالي و بالاخره اكوپراكسي.
4- نوع تمايز نيافته: بيماراني هستند كه به وضوح روان گسيخته هستند ولي نمي توان آنها را به راحتي در يكي از سه گروه قبل جاي داد.
5- نوع باقيمانده: در اين نوع علايم هذيان، توهم، تكلم نابسامان يا رفتار كاتاتونيك به طور برجسته وجود ندارد ولي شواهدي از اختلال وجود دارد. مثلاً علايم منفي يا حداقل دو مورد از معيارهاي مرحله فعال به شكلي سبك وجود دارد.
شيوع اسكيزوفرني در مردان و زنان مساوي است. اسكيزوفرني در مردان زودتر از زنان شروع مي شود. بيشترين سن شروع در مردان 25-15 و در زنان 35-25 سالگي است. شروع بيماري قبل از 10 سالگي و بعد از 50 سالگي بسيار نادر است. يكي از يافته هاي پرقدرت در پژوهش ها اين است كه افراد مبتلا بيشتر در زمستان و اوايل بهار متولد شده اند.
گرچه اسكيزوفرني بنيادي زيستي دارد اما بررسي هاي انجام شده بر روي دوقلوهاي تك تخمكي نشان داده است كه عوامل محيطي و رواني نيز در پيدايش اسكيزوفرني اهميت دارند.
خودكشي از علل شايع مرگ در مبتلايان است، طوري كه حدود 50 درصد بيماران در طول عمر خود حداقل يك بار اقدام به خودكشي مي كنند.

روشهای درمان بیماری

روان درمانی:

گرچه داروهاي آنتي سايكوتيك، تكيه گاه اصلي درمان اسكيزوفرني هستند اما پژوهش ها نشان داده كه مداخله هاي رواني- اجتماعي و از جمله روان درماني بهبود باليني را تقويت مي كنند.
كاربرد تركيبي ضدروان پريشي ها و درمان هاي رواني- اجتماعي، جهت درمان اكثر بيماران اسكيزوفرن سودمندتر از كاربرد هريك از درمان ها به تنهايي خواهد بود.

بستری کردن:

دلايل عمده بستري كردن بيمار عبارتند از؛ نيل به اهداف تشخيصي، برقراري دارو درماني، تضمين امنيت بيمار به خاطر افكار خودكشي يا آدمكشي و رفتارهاي نابساماني كه دارد، شامل ناتواني در برآورده كردن نيازهاي پايه اي نظير خوراك، پوشاك و سرپناه.
بستري كردن از فشارهاي وارد بر بيماران مي كاهد و به آنها كمك مي كند تا به فعاليت هاي روزانه خود ساختار بدهند. مدت بستري به شدت بيماري و در دسترس بودن تسهيلات درمان سرپايي بستگي دارد.

دارودرمانی:

داروهاي آنتي سايكوتيك كه براي رفع علايم اسكيزوفرني به كار مي روند، بر دو دسته عمده اند: آنتاگونيت هاي گيرنده دوپامين نظير كلروپومازين، هالوپريدول و آنتاگونيت هاي توأم سروتونين و دوپامين از قبيل ريسپريدون و كلوزاپين.